Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing
Aanleiding en achtergrond
Door inzicht in de risico’s is de organisatie in staat om op verantwoorde wijze besluiten te nemen, zodat de risico’s nu en de risico’s die gerelateerd zijn aan toekomstige activiteiten in verhouding staan tot de vermogenspositie van de organisatie. Om inzicht in de risico’s te verkrijgen worden er risico-inventarisaties uitgevoerd. De inventarisatie wordt gedurende het jaar bijgewerkt. Hieronder wordt verslag gedaan van de resultaten van de meest recente risico-inventarisatie om een zo actueel mogelijk beeld te geven. Risico’s zijn meestal niet jaargebonden.
Op basis van de geïnventariseerde risico’s is de benodigde weerstandscapaciteit berekend. Dit wordt afgezet tegen de beschikbare weerstandscapaciteit om het weerstandsvermogen van Gooise Meren te berekenen. In 2018 is gestart met het opstellen van een Nota Risicomanagement, waarin de kaders rond het risicomanagement worden verduidelijkt en geactualiseerd. Deze zal in 2019 worden voorgelegd aan de raad.
Risicoprofiel
Om de risico's van gemeente Gooise Meren in kaart te brengen, is een risicoprofiel opgesteld. Dit risicoprofiel is tot stand gekomen met behulp het softwareprogramma NARIS® (NAR Risicomanagement Informatie Systeem), waarmee risico's systematisch in kaart zijn gebracht en beoordeeld. In totaal zijn 75 risico's in beeld gebracht. De geïnventariseerde risico’s zijn in klassen ingedeeld en geplaatst in een risicokaart. De risicokaart geeft inzicht in de spreiding van de risico’s naar kans en gevolg. De nummers in de risicokaart corresponderen met de aantallen risico’s die zich in het desbetreffende vak van de risicokaart bevinden. Een risico dat in het groene gebied zit, vormt geen direct gevaar voor de continuïteit van de organisatie. Een risico dat een score heeft in het oranje gebied, vraagt om aandacht. Een risico met een risicoscore in het rode gebied vereist directe aandacht om te voorkomen dat de continuïteit van de organisatie wordt bedreigd. Preventieve of reducerende maatregelen kunnen de kans of het gevolg terugbrengen naar een niveau dat een meer acceptabele waarde heeft.
In onderstaand overzicht zijn de tien risico’s gepresenteerd, die de hoogste bijdrage hebben aan de benodigde weerstandscapaciteit. In deze tabel leest u een korte omschrijving van het risico, een beschrijving van het verwachte financiële gevolg en het bijbehorende invloed percentage. Dit percentage geeft aan hoeveel procent dit risico bijdraagt aan het verwachte totale financiële gevolg. Dit zijn dus de tien risico`s die mogelijk de grootste verwachte financiële impact hebben.
In de laatste kolom is aangegeven of het risico ten opzichte van de laatste gepresenteerde stand (Jaarstukken 2017) nieuw is in de top 10. De stand van de laatste risico-inventarisatie wordt gebruikt om een zo actueel mogelijk beeld te geven.
Nr. | Risico | Financieel gevolg | Invloed | Wijziging |
1 | Bouwkosten Onderwijshuisvesting: Aanbestedingen van het werk / te realiseren voorziening onderwijshuisvesting vallen hoger uit. | Budget ontoereikend voor de realisatie van een kwalitatieve huisvestingsvoor-ziening die voldoet aan wettelijke eisen. | 13,96% | N |
2 | Juridische procedures en behandelen WOB-verzoeken. | Extra beslag op ambtelijke organisatie en rechtzaakkosten. | 7,56% | N |
3 | Garantie- en vaststellingsovereenkomsten Gooiberg: Eigenaren van woningen op Gooiberg doen bij verkoop van hun woning een beroep op deze overeenkomst met de gemeente. | De gemeente dient per woning het verschil tussen de marktwaarde (onvervuild) en de verkoopprijs bij te passen inclusief taxatie- en veilingkosten. | 6,89% | O |
4 | WIKRO leiding: Claim van AGV wordt door de rechter toegewezen en de gemeente is aansprakelijk voor vertragingsschade. | Vertragingsschade | 5,10% | O |
5 | Crailo: De huidige geurcirkel van de manege wordt gehandhaafd, waardoor er minder ontwikkelmogelijkheden zijn. | Verminderde inkomsten | 4,37% | O |
6 | Ontwikkeling Stationsgebied: Definitieve toekenning subsidie voor herontwikkeling fietsenstalling is nog onzeker. | Budgetoverschrijding | 4,18% | O |
7 | Krijgsman: Hoge kosten Toerit voor te realiseren bruggen over de Trekvaart. | Budgetoverschrijding | 3,41% | O |
8 | Krijgsman: Vervuiling n.a.v. explosie van springstof in de bodem van schoolkavel. | Vertragingsschade | 3,22% | N |
9 | Toename uitbreiding Japanse duizendknoop, reuze berenklauw en eikenprocessierups. | Hoge kosten bestrijding en opruiming | 2,87% | N |
10 | AVG (Algemene verordening gegevensbescherming): Het niet voldoen aan de regels van deze wet. | Mogelijke boete van het AP (Autoriteit Persoonsgegevens) | 1.49% | O |
N = Nieuw in top 10, O= Ongewijzigd
Ten opzichte van de risico-inventarisatie bij de jaarstukken 2017 is de totale financiële impact van de financiële risico’s licht afgenomen van € 56.192.000 naar € 55.180.500. Hieronder volgt een overzicht van de grootste wijzigingen:
Vervallen:
- Schade infrastructuur: Het risico dat er schade ontstaat aan de wegen, bermen en bruggen als gevolg van de uitvoering van het project SAAOne (A1/A6) buiten het gebied van het Tracébesluit en niet wordt vergoed door de ontwikkelaar heeft zich voorgedaan. Met de ontwikkelaar zijn er afspraken gemaakt over vergoedingen voor de herstelwerkzaamheden.
- BUIG: de huidige prognose is dat de USD in 2018 budgetneutraal uitkomt ten opzichte van de Begroting. Het bestand daalt en de inschatting is dat dit een meerjarige trend is.
Nieuw:
- Onderwijshuisvesting: door schaarsheid in arbeid zijn de bouwkosten de afgelopen maanden extreem gestegen t.o.v. het prijspeil 2017 waarmee rekening gehouden is in het IHP.
- Toename uitbreiding Japanse duizendknoop, reuze berenklauw en eikenprocessierups door de warme zomer.
- Juridische procedures en behandelen WOB-verzoeken.
Benodigde weerstandscapaciteit
Op basis van de ingevoerde risico's is een Monte-Carlo risicosimulatie uitgevoerd. Deze simulatie berekent duizenden keren per risico het gevolg maal de kans. De risicosimulatie wordt toegepast, omdat het reserveren van het maximale risicobedrag ongewenst is. De risico's zullen immers niet allemaal tegelijk en in hun maximale omvang optreden. Onderstaande tabel toont de resultaten van de risicosimulatie.
Zekerheidspercentage | Bedrag |
75% | € 4.486.237 |
80% | € 4.740.350 |
85% | € 5.084.766 |
90% | € 5.563.564 |
95% | € 6.383.327 |
In bovenstaande tabel wordt de omvang van de benodigde weerstandscapaciteit aangegeven, verbonden aan de mate van betrouwbaarheid van de simulatie. Uit bovenstaande tabel volgt dat met een zekerheid van 90% alle risico`s kunnen worden afgedekt met een bedrag van € 5.563.564.
Beschikbare weerstandscapaciteit
De beschikbare weerstandscapaciteit van gemeente Gooise Meren bestaat uit het geheel aan middelen dat de organisatie daadwerkelijk beschikbaar heeft om de risico's in financiële zin af te dekken. De samenstelling en omvang van de beschikbare weerstandscapaciteit is in de onderstaande tabel opgenomen. In gemeente Gooise Meren is een aantal reserves dat (ten dele) herbestemd kan worden. In totaal bedrag van € 41.793.787.
Weerstandscapaciteit | 2019 |
Algemene reserve per 1 januari 2019 | 27.112.564 |
Onbenutte belastingcapaciteit 2019 | PM |
Stelpost onvoorzien | 50.000 |
Vrij besteedbare bestemmingsreserves | 14.951.224 |
Totale weerstandscapaciteit (vooralsnog excl. onbenutte belastingcapaciteit) | 42.113.787 |
Relatie benodigde en beschikbare weerstandscapaciteit
Om te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, moet de relatie worden gelegd tussen de financieel gekwantificeerde risico's en de daarbij benodigde weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit. De relatie tussen beide componenten wordt in onderstaande figuur weergegeven.
De benodigde weerstandscapaciteit die uit de risicosimulatie voortvloeit kan worden afgezet tegen de beschikbare weerstandscapaciteit. De uitkomst van die berekening vormt het weerstandsvermogen.
Tabel: Weerstandsnorm
Waarderingscijfer | Ratio | Betekenis |
A | >2.0 | uitstekend |
B | 1.4-2.0 | ruim voldoende |
C | 1.0-1.4 | voldoende |
D | 0.8-1.0 | matig |
E | 0.6-0.8 | onvoldoende |
F | <0.6 | ruim onvoldoende |
De normtabel is ontwikkeld in samenwerking met de Universiteit Twente en biedt een waardering van het berekende ratio. Het ratio van Gooise Meren valt in klasse A. Dit duidt op een uitstekend weerstandsvermogen.
Kerngetallen
Verloop van de kengetallen | Rekening 2017 | Begroting 2018 | Begroting 2019 | Raming 2020 | Raming 2021 | Raming 2022 |
netto schuldquote | 58,1% | 100,9% | 69,0% | 95,4% | 112,1% | 123,4% |
netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen | 58,0% | 100,9% | 68,9% | 95,4% | 112,1% | 123,4% |
solvabiliteitsratio | 25,1% | 21,3% | 26,2% | 20,0% | 18,4% | 17,2% |
structurele exploitatieruimte | 5,5% | 1,1% | -0,7% | -0,6% | -1,0% | 0,0% |
grondexploitatie | 1,1% | 1,9% | 1,1% | 0,0% | 0,0% | 0,0% |
belastingcapaciteit | 111,0% | 104,5% | 107,4% | 107,4% | 107,4% | 107,4% |
De hieronder gebruikte categorieënindeling voor de financiële kengetallen wordt gehanteerd door de provincie. Dit is gebaseerd op de signaleringswaarden, zoals die bij stresstesten voor 100.000+ gemeenten worden gehanteerd.
Netto gecorrigeerde schuldquote
Netto gecorrigeerde schuldquote (= schuldlast ten opzichte van eigen middelen). De nettoschuld betreft de totale schuldlast (aangegane leningen). De schuldlast verminderd met alle doorgeleende/verstrekte leningen leidt tot een gecorrigeerde nettoschuld.
Categorie A = kleiner dan 90% het minst risicovol
Categorie B = 90-130% matig risico
Categorie C = groter dan 130% zeer risicovol
Toelichting: Door forse investeringen (met name onderwijshuisvesting en herinrichtingen) neemt het risico toe.
Solvabiliteit
Solvabiliteitsratio (= in hoeverre is de gemeente in staat om aan haar financiële verplichtingen te voldoen).
Categorie A = groter dan 50% het minst risicovol
Categorie B = 20-50% matig risico en
Categorie C = kleiner dan 20% zeer risicovol
Toelichting: Met 28% valt Gooise Meren onder categorie B.
Structurele exploitatieruimte
Structurele exploitatieruimte (= welke structurele ruimte heeft de gemeente om haar eigen lasten te dragen).
Categorie A = groter dan 0% het minst risicovol
Categorie B = 0% matig risico
Categorie C = kleiner dan 0% zeer risicovol
Toelichting: De structurele exploitatieruimte is gedaald met name door lager structurele onttrekkingen aan de reserves.
Grondexploitatierisico
Grondexploitatie (= hoe verhoudt de waarde van de grond zich tot de totale (geraamde) baten)
Categorie A = kleiner dan 20% het minst risicovol
Categorie B = 20-35% matig risico
Categorie C = groter dan 35% zeer risicovol
Toelichting: Met 1% valt Gooise Meren onder categorie A. Dit risico is voor Gooise Meren erg laag, omdat de gemeente weinig grondexploitaties heeft en ook de financiële omvang klein is.
Belastingcapaciteit
Belastingcapaciteit (= hoe verhoudt de belastingdruk zich ten opzichte van het landelijke gemiddelde).
Categorie A = kleiner dan 95% het minst risicovol
Categorie B = 95-105% matig risico
Categorie C = groter dan 105% zeer risicovol
Toelichting: Met 107% valt Gooise Meren onder categorie C, zeer risicovol. De ruimte die een gemeente heeft om zijn belastingen te verhogen, wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. De gemiddelde woonlasten liggen iets hoger dan gemiddeld in Nederland en dit komt voornamelijk door de hogere WOZ-waarden van de woningen in Gooise Meren, ten opzichte van het landelijk gemiddelde, die zorgen voor een gemiddeld hogere OZB (onroerendezaakbelasting). Het percentage van de OZB in Gooise Meren ligt onder het gemiddelde van Nederland.
De lokale heffingen en belastingen kunnen nog worden verhoogd en daardoor zien wij het kengetal ‘belastingcapaciteit’ niet als risico.
Beoordeling van de onderlinge verhouding van de kengetallen
Op basis van bovenstaande uitkomsten kunnen we stellen dat de financiële positie van de gemeente goed is. Alleen het kengetal belastingcapaciteit valt onder zeer risicovol, maar geeft een vertekend beeld in de situatie van Gooise Meren en wordt niet als een risico gezien. Het hoge investeringsvolume vraagt wel om zorgvuldigheid.