Jelmer Kruijt over dilemma’s participatie: 'Samen staan we sterk'

Steeds meer inwoners willen actief betrokken worden bij beleid en besluitvorming. Participatie draagt bij aan begrip, transparantie en betere oplossingen. Maar meedoen roept ook verwachtingen op: dat ideeën worden overgenomen, dat men invloed heeft. Hoe geeft het college inwoners een betekenisvolle stem in beleid, terwijl er tegelijkertijd gestuurd wordt op haalbaarheid, kaders en het algemeen belang? Hoe zorg je voor reële verwachtingen zonder het enthousiasme te verliezen? Wethouder Jelmer Kruijt vertelt over deze dilemma’s.

‘Vroeger deden gemeenten aan inspraak. Er werd een avond georganiseerd voor inwoners en de gemeente zei: ‘We hebben u gehoord en nemen uw mening mee in onze verdere besluitvorming.’ Vervolgens hoorden de betrokken inwoners veelal nog maar weinig, soms zelfs niks en werden de plannen uitgevoerd.’

En tegenwoordig?

‘Ons idee over participatie is in de laatste jaren behoorlijk veranderd. We hebben er zelfs een visie over geschreven. Bestuurders en ambtenaren zijn er steeds meer van overtuigd dat je samen met de inwoners sterker staat en tot betere ideeën komt.’
Tegenwoordig is de gemeente ook vaak betrokken bij initiatieven van anderen. Waarbij de initiatiefnemer verantwoordelijk is voor de participatie. De rol van de gemeente is dat zij stimuleert dat participatie zorgvuldig gebeurt, maar dat kan de gemeente niet afdwingen.

Dus 1 keer in de 4 jaar de gemeenteraad kiezen is niet genoeg?

‘Wat ons betreft niet meer. Inwoners stemmen op verkiezingsprogramma’s, maar het grootste deel van de plannen in de komende 4 jaar staat daar niet in. Als we willen dat de kloof tussen inwoners en de politiek wordt verkleind – en dat willen we – dan moeten we mensen meer betrekken bij belangrijke besluiten. Inwoners hebben ook aangegeven meer en tijdig betrokken te willen worden, vooral over onderwerpen die hen raken.'

Wat voor besluiten zijn dat?

‘Dat kan van alles zijn. We hebben bijvoorbeeld een enquête gehouden onder inwoners over de bezuinigingen die we moeten doorvoeren in de begroting. Als je bijvoorbeeld meer geld voor jeugd uit wil geven, dan moet je kiezen op welke terreinen het wel wat minder kan. Zo krijgen inwoners beter zicht op de inhoudelijke dilemma’s bij het maken van een begroting en kunnen daar heel concreet over meedenken. Dat is een nieuwe vorm van participatie.’

En wat is met die enquête gedaan?

‘De uitkomsten hebben we gebruikt bij de afweging waar we op moeten bezuinigen, en waar juist niet. Zo was een duidelijke mening van de paar duizend deelnemers dat meer geld naar groenvoorziening moet gaan. Dat is in de begroting opgenomen.’

Waar kan participatie nog meer worden toegepast?

‘Waar dat veel gebeurt, is bij bouwplannen. Voorbeeld: in Muiderberg staan 2 oude schoolgebouwen. De gemeente heeft de bewoners al in een vroeg stadium betrokken bij de plannen om op die plekken woningen te bouwen. Dat is een vorm van vroege participatie, en het lijkt te werken.’

Wat zijn hierbij de belangrijkste dilemma’s?

'Inwoners hebben een mening en ze verwachten dat wij iets met die mening doen. Soms kan dat, soms niet. Een idee van een inwoner kan simpelweg te duur zijn of is wettelijk niet toegestaan. Een andere keer maken we vooraf een afweging tussen economische of inwonersbelangen. Een ander dilemma is op welk moment we de bewoners betrekken bij de plannen. Als het even kan zo vroeg mogelijk.
Elke vorm van participatie staat of valt met een goede organisatie daarvan. Daarom moeten we vooraf duidelijke grenzen aangeven, want het gaat vaak mis bij verwachtingen.'

Kun je een voorbeeld geven?

‘We bekijken of de plek van de Lunet een sportaccommodatie moet blijven, of er misschien ook een aantal woningen komen. Ook hier zijn we een participatietraject gestart en dat begint met duidelijke kaders. Als iemand komt met een plan voor een bioscoop, dan valt dat buiten de kaders die de gemeenteraad heeft meegegeven.’

Al die inspraak, is dat niet vermoeiend?

‘Ik heb de laatste jaren geleerd: integendeel. Bewoners hebben vaak goede ideeën waar wij niet aan hebben gedacht. Vroeger vonden we dat lastig, maar dat is echt veranderd. Nu staan we steeds meer open voor een andere blik op een plan. Als een nieuwe suggestie echt goed is, gaan we graag terug naar de tekentafel en zetten we niet door.’

Dat moet ook voor ambtenaren een grote verandering zijn...

‘Klopt. In het gemeentehuis wordt tegenwoordig veel meer aandacht besteed aan de ‘stem van de inwoner’. De titel van onze vernieuwde participatievisie is niet voor niets ‘Samen bereiken we meer’. Zoals gezegd willen we de kloof verkleinen, maar we zijn er inmiddels ook van overtuigd dat participatie leidt tot vertrouwen en betere resultaten. Als de inwoner een echte stem heeft en meebeslist binnen de kaders, kan dat processen zelfs versnellen.’

Maar toch, de grootste schreeuwers hebben vaak de meeste invloed...

'Dat kan gebeuren, daarom gebruiken we verschillende manieren van participatie. We voeren gesprekken en dan loop je inderdaad het risico dat de bescheiden inwoners zich niet laat horen. Maar we kunnen tegenwoordig natuurlijk ook veel online oplossen. Er komen steeds meer digitale hulpmiddelen om participatie goed te regelen.

Daarnaast hebben we al een Kinderraad en Gooise Meren spreekt, een vast panel van inwoners die meepraten over beleid. Voor dit panel kan iedere inwoner zich aanmelden via de website gooisemerenspreekt.nl. En, we onderzoeken nog allerlei andere vormen van participatie, zoals het burgerinitiatief, ideeënwedstrijden, het burgerberaad en een raadgevend referendum.'

De gemeenteraad bespreekt binnenkort de vernieuwde Participatievisie (PDF, 483 kB).

Oktober 2025